Του Βασίλη Μορέλλα
Η στρατιωτική δικτατορία (21/4/1967-23/7/1974) επιβλήθηκε με τον τρόμο των τανκς, των βασανιστηρίων και των εκτελέσεων. Δεν αποτέλεσε ιστορικό παράδοξο ούτε ιδιοτροπία παραφρόνων στρατιωτικών, αλλά επιλογή της άρχουσας τάξης και κλιμάκωση της μετεμφυλιακής κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας, με την κάλυψη των ιμπεριαλιστικών κέντρων της τότε εποχής.
«Ανάπτυξη»
Στη μεταπολεμική «χρυσή εποχή», που κράτησε χοντρικά ως το 1973, ο παραγόμενος πλούτος της Δύσης αυξανόταν γρήγορα κι ακόμη γρηγορότερα στην Ελλάδα. Εδώ αυτή η «ανάπτυξη» βασίστηκε στη σκληρή εκμετάλλευση και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο του λαού.
Ο μέσος εργατικός μισθός δεν έφτανε να ικανοποιήσει ούτε τα δύο τρίτα των βασικότερων αναγκών μιας οικογένειας. Ακόμη χειρότερα για τον μισό σχεδόν πληθυσμό, δηλαδή στον πρωτογενή τομέα, το αγροτικό εισόδημα ήταν το 46% του αστικού.
Ένας στους έξι κατοίκους ήταν αναλφάβητος, ενώ ο αριθμός των 100 μαθητών ανά τάξη δεν εξέπληττε. Το προσδόκιμο ζωής ήταν περίπου 10 χρόνια μικρότερο απ’ ό,τι σήμερα κι η βρεφική θνησιμότητα οκταπλάσια.
Οι στερήσεις ανάγκαζαν σε μαζική μετανάστευση στο εξωτερικό. Μόνο από τη Γερμανία, είχαν περάσει ως το 1972 σχεδόν ένα εκατομμύριο γυναίκες και άντρες (ο τότε πληθυσμός της Ελλάδας ήταν περίπου 8,5 εκατομμύρια).
Μια δεκαετία μετά τη βαριά ήττα του Εμφυλίου, η Αριστερά και το εργατικό κίνημα αρχίζουν να ανασυντάσσονται. Το 1958 η ΕΔΑ –με κορμό το παράνομο ΚΚΕ– γίνεται για πρώτη φορά αξιωματική αντιπολίτευση. Οι απεργίες ολοένα και πυκνώνουν, με χαρακτηριστική την πανελλαδική των οικοδόμων το 1960.
Όλα τα χρόνια ως το ’67, οι αγωνιστές έδιναν διαρκή μάχη με το αστυνομικό κράτος, τα εργοδοτικά-ασφαλίτικα συνδικάτα, τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, τις εκλογές βίας και νοθείας της καραμανλικής ΕΡΕ κλπ.
Το κίνημα κέρδιζε έδαφος! Με το αποκορύφωμα των Ιουλιανών του ’65, με την πρώτη από το 1946 γενική απεργία, με εκατοντάδες πορείες να σείουν την Αθήνα για 70 μέρες, με ένα εκατομμύριο κόσμου να συμμετέχει στην κηδεία του Πέτρουλα και να ζητά «δημοκρατία, παιδεία και ψωμί», καπιταλιστές, στρατός και πολιτικό σύστημα θορυβήθηκαν.
Αφού αστικά και ρεφορμιστικά κόμματα αδυνατούσαν να χαλιναγωγήσουν τον κόσμο, ποικίλα επιτελεία άρχισαν να επεξεργάζονται σχέδια πραξικοπήματος. Τελικά οι συνταγματάρχες πρόλαβαν τους βασιλικούς στρατηγούς στις 21 Απρίλη 1967. Τους το επέτρεψε η ακαταλληλότητα της καθοδήγησης του κινήματος: ο συντηρητισμός της ΕΔΑ που καταδίκαζε τα «έκτροπα» στις πορείες και καθησύχαζε ότι δικτατορία δεν μπορεί να γίνει.
«Ανάπτυξη»
Στη μεταπολεμική «χρυσή εποχή», που κράτησε χοντρικά ως το 1973, ο παραγόμενος πλούτος της Δύσης αυξανόταν γρήγορα κι ακόμη γρηγορότερα στην Ελλάδα. Εδώ αυτή η «ανάπτυξη» βασίστηκε στη σκληρή εκμετάλλευση και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο του λαού.
Ο μέσος εργατικός μισθός δεν έφτανε να ικανοποιήσει ούτε τα δύο τρίτα των βασικότερων αναγκών μιας οικογένειας. Ακόμη χειρότερα για τον μισό σχεδόν πληθυσμό, δηλαδή στον πρωτογενή τομέα, το αγροτικό εισόδημα ήταν το 46% του αστικού.
Ένας στους έξι κατοίκους ήταν αναλφάβητος, ενώ ο αριθμός των 100 μαθητών ανά τάξη δεν εξέπληττε. Το προσδόκιμο ζωής ήταν περίπου 10 χρόνια μικρότερο απ’ ό,τι σήμερα κι η βρεφική θνησιμότητα οκταπλάσια.
Οι στερήσεις ανάγκαζαν σε μαζική μετανάστευση στο εξωτερικό. Μόνο από τη Γερμανία, είχαν περάσει ως το 1972 σχεδόν ένα εκατομμύριο γυναίκες και άντρες (ο τότε πληθυσμός της Ελλάδας ήταν περίπου 8,5 εκατομμύρια).
Μια δεκαετία μετά τη βαριά ήττα του Εμφυλίου, η Αριστερά και το εργατικό κίνημα αρχίζουν να ανασυντάσσονται. Το 1958 η ΕΔΑ –με κορμό το παράνομο ΚΚΕ– γίνεται για πρώτη φορά αξιωματική αντιπολίτευση. Οι απεργίες ολοένα και πυκνώνουν, με χαρακτηριστική την πανελλαδική των οικοδόμων το 1960.
Όλα τα χρόνια ως το ’67, οι αγωνιστές έδιναν διαρκή μάχη με το αστυνομικό κράτος, τα εργοδοτικά-ασφαλίτικα συνδικάτα, τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, τις εκλογές βίας και νοθείας της καραμανλικής ΕΡΕ κλπ.
Το κίνημα κέρδιζε έδαφος! Με το αποκορύφωμα των Ιουλιανών του ’65, με την πρώτη από το 1946 γενική απεργία, με εκατοντάδες πορείες να σείουν την Αθήνα για 70 μέρες, με ένα εκατομμύριο κόσμου να συμμετέχει στην κηδεία του Πέτρουλα και να ζητά «δημοκρατία, παιδεία και ψωμί», καπιταλιστές, στρατός και πολιτικό σύστημα θορυβήθηκαν.
Αφού αστικά και ρεφορμιστικά κόμματα αδυνατούσαν να χαλιναγωγήσουν τον κόσμο, ποικίλα επιτελεία άρχισαν να επεξεργάζονται σχέδια πραξικοπήματος. Τελικά οι συνταγματάρχες πρόλαβαν τους βασιλικούς στρατηγούς στις 21 Απρίλη 1967. Τους το επέτρεψε η ακαταλληλότητα της καθοδήγησης του κινήματος: ο συντηρητισμός της ΕΔΑ που καταδίκαζε τα «έκτροπα» στις πορείες και καθησύχαζε ότι δικτατορία δεν μπορεί να γίνει.
